Nezaket ve İncelik

Eşanlamlı sözcükler arasında nüans yaratanlar her zaman ilgimi çeker.

Zizek’in aktardığı şu metin üzerinde biraz oynamak istiyorum…

“Delphine Seyrig ‘Baisers Voles’te genç sevgilisine nezaket ile incelik arasındaki farkı izah eder: “Tut ki kazara bir kadının duşun altında çırılçıplak olduğu bir banyoya giriyorsun. Nezaket hemen kapıyı kapatıp, ‘Pardon Madam!’ demeni gerektirir; incelik ise hemen kapıyı kapatıp, ‘Pardon Mösyö!’ demeyi.” İnsanın, duşun altındaki insanın gerçek cinsiyetini ayırt edecek kadarını bile görmediği numarası yaparak gerçek inceliği sergilediği nokta ancak ikincisidir.” (1)

Eşanlamlı sözcükler arasında bizi ayrım yapmaya sevk eden şey sadece hakikat arayışı değildir, kendi tarafımızı belirlemektir; daha doğrusu göstermek. Delphine Seyrig nezaketle incelik arasında yaptığı ayrımda incelik tarafını tutar, tabi Zizek de… yalnız Zizek inceliğin aslında bir “numara” olduğunu sözcüğe üstlendirir. Bu üstlenme gereklidir, çünkü madama mösyö diyen incelik sahibi, bir görme engelliden başka türlü nasıl ayırt edilecektir?

İncelikteki bu “numara”yı erkek bilir ama kendisine ‘mösyö’ denilen kadının bildiğini nasıl varsayacağız? Çünkü incelik birisi için yapılır, kavram ayrıştırması için değil. Üstelik eğer bilmiyorsa incelik diye yapılan “numara”nın tam tersine kabalık diye anlaşılmamasının garantisi ne? Kadının kendisine ‘Mösyö’ diyen bir adamın inceliğine güveneceği ipucu nerede?

Öte yandan adam bir ahmak da olabilir.

Bu bilmecenin ipucuna başka bir bağlantıyla varılabilir: Kadınlar üzerinden gerçekleşen nezaket ve incelik aslında erkekler arasındaki dengeyi gözeten jestlerdir. Banyodaki çıplak kadın birinin karısıdır, kızıdır, kardeşidir, sevgilisidir vb… Doğuya doğru gittikçe, kadının iffetini koruyan adamın inceliğinden çok, adamın kadının etrafını çevreleyen erkeklere karşı inceliğinin kanıtı daha güçlü görünürdü… Mesela ‘Pardon Mösyö’ yerine ‘Pardon bacım!’ Tuhaf ama erkeklerin kadına gösterdiği inceliğin nihai adresi erkeklerdir. Hemcinslerini kızdırmamak, işkillendirmemek üzerine kuruludur.

Nezaket göstererek kadının varlığıyla arasına görünür yüceltici bir mesafe koyan erkek, incelikle kadındaki dişilik darasını alır.

Duşun altındaki çıplak kadının kazara içeri giren adama ‘Sırtımı lifler misiniz…’ demesi ve adamın kadının ricasına icabet etmesi insanlığın gerçek incelik mertebesi olacaktır. Elbette pornografinin bu inceliğe çoktan ulaştığını söyleyebileceklere bir sözüm var: abartmayın…

Sözü nereye getirecektim:

İnsan sevdiğine yalan söyleyerek incelik gösterebilir…

Sevdiğin birinin yalanını görmek ve yüzüne vurmamak da bir inceliktir tabi…

Evet, insan sevdiğine yalan söyleyebilir. Doğru söylemesi onu kıracaksa… Ama yaptığı bir şey sevdiğini zaten kıracaksa, başlı başına onu yapması bir sorun, yalan söylemesi ayrıca ikinci sorundur…

Bu durumda ahmaklıkla incelik arasındaki fark, nezaketle incelik arasındaki farktan daha azdır…

Ve uzatacaktım bu konuyu… Bitti. Çabuk bitti...

(1) http://www.google.com.tr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CDIQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.radikal.com.tr%2Fhayat%2Fwikileaks_caginda_terbiye-1037924&ei=3X6tUoviEKWAywOyqICAAw&usg=AFQjCNFKPyYoqupgkQ4Qav9Z_6kvTBMDgg&sig2=3O2iPleP_6O6UT1brippvw&bvm=bv.57967247,d.bGQ&cad=rja